[COLOR="#000000"]"ÖKÜZ" GERÇEKTE NE DEMEKTİR?

İnsanların sıkça sövgü olarak kullandıkları ve bir hayvan adı olan "öküz" sözcüğünün kökenini biliyor muyuz?

Eski Türklerin kutsal saydıkları ilk hayvan, yaşadıkları bölgede geçimlerini sağladıkları Tibet öküzü (Tibetçesi "yak") idi. Ziya GÖKALP, bu yüzden Türklerin bu hayvanı ulusal simge olarak kabul ettiklerini söyler. Daha sonraları kurt simgeleşmiştir ancak ondan önce öküz ulusal simgedir. Türkler, Tibet öküzünün kuyruğundan tuğ yaptılar. Kendi topluluklarına verdikleri adı, ona da verdiler. Yani kendi topluluklarına ilk zamanlarda öküz derlerdi. O gün toplumu anlatan ancak bugün sövgü olarak kullanılan öküz sözcüğü gerçekte ne demektir?

Prof. Dr. Ahmet Bican ERCİLASUN, öküz sözcüğünün ök+öz sözcüklerinden oluştuğunu söyler. Türkçede "ö-" eylemi vardır. Anlamı "düşünmek"tir. Bu eylem Orhun Yazıtlarında geçer. Ök sözcüğünün Kaşgarlı Mahmut'a göre anlamı akıldır. Öz sözcüğü ise eski Türkçede aşiret, oymak anlamlarına gelmektedir. Buradaki -z çoğul anlam veren bir yapım ekidir. Bu ek, göz, diz gibi sözcüklerde de görülür. Öz, düşünen topluluk, oymak anlamına gelir. Bu durumda öküz (ök+öz) sözcüğü "akıllı oymak" anlamına gelir. Türkler kendilerine akıllı oymak demişlerdir. Daha sonradan bu ad Oğuz biçimini almıştır. Kendi ulusal simgelerine de kendi oymaklarının adını vermişlerdir. Ancak zamanla bu adın kökeni unutulmuş ve yalnızca bir hayvan adı olarak kullanıla kullanıla sövgü biçimini dahi almıştır.

Öküz, ayrıca gökbilimsel anlam taşır. Boğa takım yıldızı ile ilişkilidir. MÖ 2150-4300 yılları arası gökbilimsel olarak Boğa Çağı olarak bilinir. Bu nedenle, Türkler, Hintliler, Hititler, Sümerler gibi birçok toplumda öküz kutsal sayılırdı. Türk söylencelerinde, Oğuz Kağan adının öküzden gelmesi, iki boynuzlu başlık takması, Dede Korkut öykülerinde Boğaç Han ile simgelenmesi önemlidir. Bu durum, öküzün söylencelere yansımasıdır.

suatozer.com