IŞIK TAİFESİNE NE OLDU?

Ben bir Işık insanıyım.

Şaka zannetmeyiniz, gerçekten öyleyim. Malum Alevilerin tarihteki önemli adlarından biri de Işıklar, Işık Taifesi ve Işık İnsanı'dır. Işık Taifesini Türkiye'de Alevilerin gündemine Erdoğan Çınar yerleştirdi. Daha önce de bahsediliyordu ama sadece Kalenderiler, Abdallar, Hurufiler anılırken, Işık Taifesi denilip geçiliyordu. Çınar yazdığı 4 kitapla tarihteki Işık Taifesini derinlemesine araştırdı ve ortaya koydu.

Kuşkusuz Çınar'ın bu konuda yazdıkları önemliydi ama daha çok teorik kaçıyordu ve Işık Taifesi'nin günümüzde yaşayan ardıllarına ilişkin somut açılımlar getirmiyordu. Diğer bir deyişle Çınar Alevi adının "alev" kökünden geldiğini, yani Işık İnsanı'nı işaret ettiğini ve dolayısıyla Hz. Ali ile hiçbir ilişkisinin bulunmadığına vurgu yaparak, günümüzde Alevi adıyla anılanların tümünün Işık Taifesi mensubu olduğunu öne sürüyordu. Bu iddia nereden bakıldığına bağlı olarak büyük ölçüde doğru sayılabilir. Ancak Işık Taifesi'nin günümüz Türkiyesi'nde de yaşayan doğrudan ardılları var. Hem de kendi adlarıyla, Işıklar olarak.

Işıklar adına bazılarına tuhaf gelebilir ama Alevi varlığı hiç yok zannedilen Kütahya'nın köylerinde çok rastlanıyor. Işıklar veya ışık adını taşıyan köylerin bazıları da halen Aleviliğini sürdürüyor. Örneğin ben Kütahya'nın Hisarcık ilçesine bağlı Şeyhler Beldesi'ndenim. Şeyhler adı sizi yanıltmasın. Türkiye'de köylerin isimlerini değiştirmekte bir tür asimilasyondur ve değiştirme işlemiyle Alevilerin tarihiyle, kökenleriyle bağlantıları kesilmek istenmiştir.

Ortaokuldayken Sosyal Bilgiler öğretmenim köylerinizin adı nereden geliyor diye bir dönem ödevi vermişti. Bende yarıyıl tatilinde köyümdeki yaşlılara sordum. Hiçbiri tatmin edici bir cevap veremedi. Çünkü ben köyün resmi adı Şeyhler üzerinden yola çıkıyordum ve bununla da ne ben ne de yaşlılar bir yere varamıyorduk. Zira isim uydurmaydı, tarihte karşılığı yoktu. O nedenle ödevi, "İşte eskiden köyde çok bilgili bir âlim, şıh yaşarmış, onun adına izafeten Şeyhler denilmiş" gibi hiçbir tarihsel gerçekliği olmayan tezlerle süslemiş ve öğretmenime teslim etmiştim.

Sonra sonra anladım ki, bu Şeyhler adı tamamen uydurma. Zaten köyümüz çevrede Işıklar, Merkez Işıklar olarak bilinir ve neredensin diye sorulduğunda da Işıklarlıyım denilir.

Kaldı ki tamamı hala Alevi olan köyümüzün Işık Taifesi mensubu olmasının tek kanıtı halk arasında Işıklar adıyla tanınması değil. Köyümüzün bağlı olduğu ocağın adı da Işık Çakır. Ancak bu işte de bir hinlik var. Işık Çakır Ocağı Şeyhler'e 15-20 Km uzaklığındaki Şeyhçakır köyünde bulunuyor. Devlet yine burada da yapacağını yapmış, Işık'ı Şeyh ile değiştirmiş. Bu köy önemli ölçüde asimile olsa bile hala hiç kimse "Ben Alevi değilim" demiyor. Dede sülalesi var ve bu ocağın dedeleri bizim köyde ve Gediz'e bağlı Akçaalan'daki taliplerine hizmet vermeyi sürdürüyor. Şeyhçakır adının uydurma olduğu şuradan da belli: Horasan Erenleri arasında sayılan Işık Çakır'ın kardeşi Işık Ali'nin yatırı da bizim köyün 20-30 Km güney doğusunda bulunan yayladadır. Akçaalan beldesindeki Alevilerin bir bölümü Işık Ali talibidir ve herhalde yatırı yaylada yüksek bir tepede bulunmasından dolayı olsa gerek Işık Ali'nin başına "şeyh" sıfatı getirmek devletin aklına gelmemiş...

Kütahya'nın Emet, Gediz, Hisarcık hatta Simav ilçesinin doğusunda bulunan köylerin Işık Taifesi mensubu olduğunu düşündürten birçok kanıt var. Yukarıda adında Işık geçen ve halen Alevi olan köyleri sıraladım. Ancak günümüzde artık Alevi kalmayan ve adı Işık ile başlayan köyler de var çevrede. Örneğin Gediz'e bağlı Aşıkpaşa köyü. Burası da halk arasında Işıkpaşa olarak bilinir ve 1970'li yılların başında bile bu köyde cem yürütüldüğü söyleniyor.

Yine Gediz'in Işıklar adında bir köyü var ve eskiden Alevi iken şimdi tamamen Sünnileşmiş durumda. Keza Tavşanlı, Altıntaş ve Simav'a bağlı Işıklar adındaki köyler de öyle. Dikkat edilsin, Işık adını taşıyan köyler istisnasız bir zamanlar Alevi'ymişler. Aynen şimdi bir belde olan Emet'e bağlı Aydın Işıklar'ı olarak bilinen Aydıncık gibi...

Öte yandan şu unutulmamalı: Bütün asimilasyon çabalarına rağmen Kütahya'nın tamama yakını Türkmen kökenli ve Işık Taifesi'ne mensup kabul edebileceğimiz 30'un üzerinde köyünde Alevilik hala canlı bir şekilde yaşıyor ve yaşatılıyor. İl merkezindeki cemevinin de inşaatı bitmek üzere. Bu insanlar Işık İnsanı. Dışlanmaları, hakaretleri göze alarak Kütahya gibi aşırı dinciliğiyle tanınan bir ilde çevrelerine ışık saçmaya devam ediyorlar.

Evet, ben de bir Işık İnsanıyım. Elimde bir yetki olsa, ilk işim beldemin adını Işıklar olarak değiştirirdim. Çünkü Şeyhler adı beni, tarihimi, kökenlerimi yansıtmıyor, temsil etmiyor hatta inkâr ediyor. Sahte. Diğer adı değiştirilen köylerin de öyle...

Ancak sevindirici olan şu ki, Işık Taifesi tarihin içinden süzülüp gelen bir topluluk olarak Kütahya'da yaşıyor. Diğer illerimizde olduğu gibi... Zira Türkiye'nin birçok ilinde Işıklar adıyla veya adı değiştirilmiş birçok yerleşim yerinde Işık Taifesi'nin varlığı inkâr edilemeyecek şekilde etiyle, kanıyla, canıyla ortada duruyor. Ne mutlu bizlere!