Türkiye üzerinden Avrupa'ya giden Suriyeli mültecilerin geri kabulüne ilişkin anlaşma 2016 yılının Haziran ayında devreye girecek. Ekim ayında ise Türk vatandaşlarının Schengen ülkelerine vizesiz seyahat serbestisi elde etmesi öngörülüyor. AB ile imzalanan geri kabul anlaşması Ekim 2014'te yürürlüğe girmişti. Buna göre Türk vatandaşları için vize serbestisinin 2017 sonu ya da 2018 başında başlaması beklenirken, AB ile sağlanan son anlaşma ile bu tarih Ekim 2016'ya çekilmiş oldu.
Vize serbestisi için tarih konuldu ama...
AB Türkiye Zirvesinden vize serbestisine ilişkin tarih çıkması olumlu bir gelişme olarak nitelendirilese de vize serbestliği sürecinin vizelerin kaldırılması ile sonuçlanması için Türkiye’nin yerine getirmesi gereken 72 kriter bulunduğuna dikkat çekiliyor.
İktisadi Kalkınva Vakfı, bu kriterler arasında öne çıkanları şu şekilde özetledi:
-Geri Kabul Anlaşmasının etkin bir şekilde uygulanması;
-Kullanımda olan pasaportların, parmak izi de içeren biometrik hale dönüştürülmesi;
-Pasaport ve vizelerde belge güvenliğinin sağlanması ve bu alanda AB ile işbirliğinin artırılması;
-Yasadışı geçişleri engelleyecek şekilde sınır kontrollerinin etkin şekilde yapılması ve bu konuda üye ülkeler ve ilgili AB kurumları ile işbirliğine gidilmesi;
-Entegre sınır yönetimi stratejisinin uygulanması;
-Sınır yönetimi, vize, gümrükler, geçiş belgeleri gibi alanlarda yolsuzlukla etkin mücadele edilmesi;
-Uluslararası mülteci hukukuna uyum sağlanması;
-Özellikle göç veren ülkeler için sınırda vize uygulamasının kaldırılması; damga vize yerine sticker vize uygulamasına geçilmesi, havaalanı transit vize uygulamasının başlatılması;
-Türkiye’nin vize politikası ve mevzuatının AB ile uyumlaştırılması;
-Cenevre Sözleşmesine getirdiği coğrafi çekincenin kaldırılması ve uluslararası koruma sağlanması (ki Türkiye bu maddenin ancak AB üyeliği ile gerçekleşebileceğini not etmiştir);
-Mülteci statüsünün belirlenmesi için uzmanlaşmış bir birim oluşturulması;
-Mülteci statüsü verilen kişilerin kendi kendilerine yetebilmeleri, kamu hizmetlerine erişimi, sosyal hakları ve entegrasyonlarının sağlanması;
-Yabancıların ülkeye girişi, kalışı ve çıkışı ile ilgili kuralların AB ile uyumlaştırılması;
-Düzenli ve yasadışı göç ile ilgili veri toplanması ve göç akınları gözetim mekanizması oluşturulması;
-Organize yasadışı göçün soruşturulma kapasitesinin oluşturulması;
-Yasadışı göçün kaynaklandığı ülkeler ile geri kabul anlaşmaları imzalanması;
-Yasadışı olarak kalan veya transit yapan göçmenlerin sınır dışı edilmesi ve AB tarafından iade edilenlerin kalışları ve geri gönderilmeleri için uygun kapasitenin oluşturulması;
-Organize suç ile mücadele ulusal stratejisi ve eylem planının uygulanması;
-Avrupa Konseyi Sözleşmesi ve AB standartları uyarınca insan kaçakçılığı ile etkin mücadele edilmesi;
-Siber suçlar ve terörün finansmanı ile ilgili Avrupa Konseyi sözleşmelerinin imzalanması;
-Cezai konularda adli işbirliği ile ilgili uluslararası sözleşmelerin imzalanması;
-OLAF, EUROPOL, EUROJUST gibi AB kurumları ile işbirliği, MASAK’ın ilgili AB ajansları ile işbirliği;
-AB standartları uyarınca kişisel veri koruma mevzuatının oluşturulması;
-Türk vatandaşları için hiçbir ayrım ve kısıtlama olmaksızın serbest dolaşımın sağlanması, Türk vatandaşlığı edinme koşulları ile ilgili bilgi sağlanması.
3 milyar euro tek seferlik bir taahhüt mü ?
Öte yandan anlaşma metninde tam olarak netlik kazanmayan bir başlık da verilecek maddi destekle ilgili. Müzakereler sırasında AB, 3 milyar euronun iki yıl içinde verilmesini önerirken, Türkiye önümüzdeki iki yıl için 3'er milyar euro verilmesini talep etmişti. 3 milyar euronun tek seferlik bir taahhüt mü olduğu yoksa yıllık bir ödemeye mi dönüştürüleceği de belirsiz konular arasında. Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande koşullar karşılandıkça bu paranın parça parça verileceğini belirtirken, verilecek nihai miktarın ne olacağı belirsiz kaldı.
AB'nin 3 temel taahhüdü:
- AB'ye üyelik sürecinin hızlandırılması
- 3 milyar euro finansal destek
- Türkiye vatandaşlarına Schengen Bölgesi'nde vize serbestisi
- Ankara'nın sınır güvenliğini artırması
- İnsan kaçakçılığıyla etkin mücadele
- Geri Kabul Anlaşması'nın imzalanması